کلاه سبز تفکر ـ خلاقیت
مقدمه
کلاه سبز تفکر کلاه انرژی است. کلاه سبز، کلاه آفرینندگی است. ارزش کلاه سبز در این است که فرصت ویژه‌ای در آن برای هرکس شکل گیرد تا تلاش خلاقانه‌ای را به کار بندد. وقتی کلاه سبز استفاده می‌شود انتظار این است که هرکسی تلاش خلاقانه‌ای داشته باشد ـ وگرنه باید ساکت بماند. زمان بندی سنجیده برای کار خلاقانه بسیار مهم است. خلاقیت به عنوان یک بخش کلیدی در تفکر است. تحت کلاه سبز شما می توانید احتمالات و امکان ها را مطرح کنید. بدون در نظر گرفتن احتمالات نمی‌توان پیشرفت داشت. کلاه سبز تفکر هم شامل خلاقیت‌های پیچیده و ناب و هم خلاقیت های روشمند و ارادی است.
تفکر خلاقانه
ما به ابتکار عمل و خلاقیت نیاز داریم چون هیچ ابزار دیگری کارساز نیست. به خلاقیت نیازمندیم چون احساس می‌کنیم که کارها با روش بهتر و ساده‌تری می‌توانند انجام شوند. اصرار بر انجام دادن کارها به روش بهتر باید زمینه ساز تمام تفکرات ما باشد. البته زمان‌هایی وجود دارند که ما نیازمند خلاقیت به شیوه‌ای ارادی هستیم و به گونه‌ای که بر آن موضوع تمرکز می‌کنیم. در حقیقت، نیاز به کلاه سبز بیش تر است تا به هر کلاه دیگر. ابتکار و خلاقیت با تحریکات، مکاشفات و خطرپذیری سروکار دارد.
ابتکار و خلاقیت با تدابیر فکورانه توأم است. شما نمی‌توانید از پیش بگویید آزمون و تدبیر به چه چیزی منتج می شود یا چگونه از آب در می آیند. کلاه سبز به خودی خود نمی‌تواند مردم را مبتکرتر کند. اگر چه کلاه سبز می‌تواند زمان لازم را در اختیار اهل تفکر قرار دهد و تمرکز آن‌ها را برای ابتکار بیش تر کند. ابزار کلاه سبز نوعی انگیزه‌ی تصنعی ایجاد می‌کند. دشوار است به شخصی انگیزه داد تا مبتکر باشد، ولی میتوان به راحتی از شخص خواست که کلاه سبزش را بر سر گذارد و آن چه تحت کلاه سبز دارد (اگر خلاقیتی هست) بروز دهد.
تفکر خلاق
تفکر خلاق «روش جابه‌جایی الگوها در نظام الگوسازی نامتقارن» است. درست همان طور که تفکر منطقی بر رفتار زبان نمادین (سمبولیک) استوار است، تفکر خلاق نیز بر رفتار نظام الگویابی مبتنی است. حقیقت امر این است که ارتباط تنگاتنگی بین سازوکارهای مربوط به شوخ طبعی و سازوکارهای مربوط به تفکر خلاق وجود دارد.
هر دوی آن‌ها به طبیعت نامتقارن الگوهای ادراکی بستگی دارند. شیوه و فنون ارادی تفکر خلاق ( یا شکل‌های گوناگون محرک‌ها و انگیزش‌ها) به طور مستقیم مبتنی است بر سیستم‌های الگوبرداری رفتاری. این تکنیک‌ها طراحی می‌شوند تا متفکر را کمک کنند تا از الگوها به جای دنباله روی محض تأثیر پذیرد.
اغلب در فرهنگ فکری ما تمایل به سمت پردازش تفکر است. ما نظام شگرف و ممتازی را با استفاده از ریاضیات، آمار، پردازش داده‌ها، زبان و منطق بسط داده ایم. ولی تمام این نظام پردازشی و فرایندی، تنها می‌تواند با واژه‌ها، نمادها و روابطی که با ادراک نمایان شده اند، عمل کند. این ادارکی است که پیچیدگی جهان این اشکال و فرم های اطراف ما را کاهش می دهد. به واسطه ی همین ادراک است که تفکر خلاق در تلاش است تا الگوهای شکل گرفته را تغییر دهد.
خلاقیت ـ حرکت به جای قضاوت
در روش معمول تفکر ما به قضاوت کردن می‌پردازیم. قضاوت ما بر این اساس است که آیا موضوعی در تطابق و سازگاری با تفکر ما هست یا نه. تفکر نقادانه و کلاه سیاه ارتباط مستقیم با چگونگی تطبیق پیشنهادات با دانسته‌های ما دارند. برای بیش تر تفکرات، ارائه‌ی قضاوت حیاتی است. بدون داوری هیچ کاری نمی‌توان انجام داد. اما با کلاه سبز تفکر، بایستی که اصطلاح دیگری را جایگزین داوری در تفکر کنیم و آن واژه و اصطلاح «حرکت» است. حرکت عبارت کلیدی تفکر خلاق است.
با واژه‌ی حرکت ما از اثر متعاقب و پسینی یک عقیده و نظر، بهره می‌گیریم. همان گونه که از سنگهای بزرگ درون رودخانه برای گذر از آن استفاده می کنیم از یک ایده و نظر خلاقانه (انگیزه) برای حرکت رو به جلو استفاده می‌کنیم. بنابراین یک ایده مثل یک محرک و انگیزش است برای عبور از الگویی به الگوی دیگر همانند سنگ‌ها. «محرک» و «حرکت» با هم هستند.
بدون حرکت نمی‌توان از محرک استفاده کرد و همین طور اگر نتوانیم از محرک بهره بگیریم، گرفتار الگوهای کهنه خواهیم شد (وحرکت نخواهیم کرد). لازم است حرکت فراتر از ارزیابی های مثبت از یک عقیده باشد. حرکت یک فرایند پویاست، نه فرایند داوری و اظهار نظر. نکته‌ی کلیدی در کلاه سبز تفکر، مفهوم حرکتی آن است که می‌تواند به طور کامل جایگزین «داوری» شود.
خلاقیت ـ یافتن جوابی بهتر
در مدرسه در درس ریاضی شما اعداد را جمع می‌زنید و جواب می‌گیرید. بعد می روید روی جمعی دیگر. نکته‌ای برای صرف وقت بیش تر روی جمع اولی وجود ندارد، چون که اگر جواب درست را داشته باشید جواب بهتری نمی‌توانید به دست آورید. اما زندگی واقعی خیلی متفاوت از یادگیری عملیات جمع در کلاس ریاضی مدرسه است و به طور معمول برای مسائل بیش از یک جواب وجود دارد که بعضی از آن‌ها بسیار بهتر از دیگر جواب‌ها هستند و در اجرا قابل اتکاتر یا ساده تر از آب در می‌آیند.
ممکن است یک راه درست و مناسب برای انجام دادن امری پیش رویمان باشد ولی این بدین معنا نیست که راه بهتر دیگری در اختیار نداشته باشیم. توجه به امکان های جایگزین دلالت بر این دارد که به طور معمول بیش از یک راه برای انجام دادن کارها و توجه به موضوعات وجود دارد. تأیید امکان وجود گزینه های دیگر و تحقیق پیرامون آن‌ها بخش اساسی‌ای از تفکر خلاقانه است.
تمایل به یافتن امکان‌های جایگزین (مثل: گزینه‌های ادراکی، توصیفی و اقدامی) بخش کلیدی کلاه سبز تفکر است. درست به همان ترتیبی که نیاز به تلاش برای بررسی همه‌ی جوانب اولین راه حل داریم، باید کوشش مبتکرانه‌ای برای بررسی جامع مجموعه‌ای از گزینه‌های ممکن نیز به عمل آوریم. اولین بخش تحقیق می‌تواند حتی تحت کلاه سفید خودنمایی کند: «برو به سراغ شیوه‌هایی که به طور معمول در چنین وضعیت‌هایی به کار برده می‌شوند.
نتیجه گیری
کلاه سبز تفکر برای تفکر خلاقانه است. رنگ سبز نماد باروری، زایش، رشد و ارزش جوانه هاست. در کلاه سبز تفکر، اصطلاح حرکت، جایگزین داوری و قضاوت می‌شود. متفکر با حرکت از یک عقیده به عقیده‌ی دیگر در جست و جوی یافتن عقیده‌ای نو است. تحریک، بخشی مهم از کلاه سبز تفکر است و به صورت نمادین با واژه‌ی Po نمایش داده می‌شود. تحریک برای این به کار می‌رود که ما را از الگوهای معمول تفکر بیرون آورد. راه‌های زیادی برای تنظیم تحریکات وجود دارد، که از آن جمله‌اند؛ روش شانس و اتفاق. تفکر خلاقانه مجموعه‌ای از رفتارها، تعبیرات و روش‌هاست برای عبور از نظام الگوسازی نامتقارن خودسازمان دهنده. این نوع تفکر، معمولاً مفاهیم و ادراکات جدیدی را به دنبال دارد.
Reference: Debono, Edward. (1999) Six Thinking Hats
